گیلان استانی سرسبز و زیبا در شمال ایران است که به دلیل طبیعت بکر و بی‌نظیرش یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری در کشور محسوب می‌شود. این استان با جاذبه‌های طبیعی متنوعی مانند جنگل‌های انبوه، کوه‌های سر به فلک کشیده، سواحل زیبای دریای خزر و روستاهای ییلاقی سرسبز هر ساله گردشگران زیادی را از سراسر ایران به سوی خود جذب می‌کند. گیلان علاوه بر طبیعت زیبا، به دلیل تنوع غذایی غنی خود نیز شهرت دارد. این استان به‌قدری غذاهای خوشمزه و متنوع دارد که حتی در کتاب رکوردهای جهانی گینس نیز به ثبت رسیده است. غذاهای سنتی گیلان در شب یلدا نیز جایگاه ویژه‌ای دارند. در این شب، مردم گیلان خوراکی‌های سنتی و خاصی را تدارک می‌بینند تا از مهمانان خود پذیرایی کنند. اگر کنجکاو هستید که مردم این استان از بین این همه تنوع غذایی، کدام خوراکی‌ها را درکنار خوراکی‌های مرسوم شب یلدا سرو می‌کنند، با بیسکوپدیا همراه باشید تا با خوراکی‌های سنتی گیلان ویژه شب یلدا آشنا شوید.
میوه‌های فصل پاییز
در شب یلدا مردم گیلان با سفره‌ای مملو از میوه‌های پاییزی این شب طولانی را جشن می‌گیرند. روی سفره شب یلدای مردم گیلان می‌توان انواع میوه‌های خوشمزه و پرخاصیتی مانند انار، پرتقال، گلابی، خوج (گلابی محلی)، به، نارنگی، لیمو و ازگیل (کونوس) را مشاهده کرد.
هندوانه
در شب یلدا، مردم گیلان هندوانه را به عنوان یکی از خوراکی‌های اصلی در سفره خود قرار می‌دهند. مردم این استان معتقد هستند که خوردن هندوانه در این شب باعث می‌شود که افراد در تابستان احساس تشنگی نکرده و در زمستان نیز سرما را حس نکنند. همچنین مردم شهرها و روستاهای شرق گیلان هنگام بریدن هندوانه شعر زیر را می‌خوانند:
«امشب شب چله / خانم جیر (زیر) پله / چاقو بزنیم / هندانه کله (سر)»
آوکونوس
آوکونوس یکی از خوراکی‌های سنتی گیلان ویژه شب است که در شب یلدا و تا بهار سال بعد در خانه‌ی گیلانی‌ها پیدا می‌شود. آوکونوس ازگیل خامی است که در فصل پاییز در خمره‌ای پر از آب و نمک ریخته می‌شود و چند ماه در جایی خارج از هوای گرم اتاق می‌ماند. در این مدت ازگیل سفت و خام، پخته و آبدار شده و آماده سرو می‌شود. مردم گیلان آوکونوس را به همراه گلپر و نمک میل می‌کنند.
بیج آبجی
بیج آبجی یکی از خوشمزه‌ترین و مهم‌ترین خوراکی‌های سنتی گیلان ویژه شب یلدا است که در شب یلدا و سایر مناسبت‌ها بر سر سفره گیلانی‌ها قرار می‌گیرد. بیج آبجی از ترکیب گندم، سویا، برنج، عدس، شاهدانه، تخم کدو، خربزه، هندوانه و سایر دانه‌ها در تابه سفالی روی آتش تهیه می‌شود.
برنجک
در شب یلدا مردم گیلان برنج پخته و دم نکشیده را در روغن داغ سرخ می‌کنند تا پفکی شود. این خوراکی سنتی گیلان که با نام برنجک معروف است، بسیار خوشمزه بوده و از پیر تا جوان طرفدار آن هستند.
شیرینی کاکا
کاکا کدو حلوایی یکی دیگر از خوراکی‌های سنتی گیلان ویژه شب یلدا است. کاکا طعمی شیرین و دلچسب دارد و به همراه چای و نوشیدنی‌های داغ سرو می‌شود. برای تهیه این شیرینی از موادی مانند آرد گندم، کدو حلوایی پخته شده، تخم مرغ، زعفران، بکینگ پودر، گلاب، شیر، دارچین، هل، شکر و نمک استفاده می‌شود. در بعضی دستور پخت‌ها از گردو نیز در تهیه این شیرینی استفاده می‌شود.
ورف دوشاب
ورف دوشاب، دسر زمستانی خوشمزه و سنتی گیلان است که از مخلوط برف و دوشاب تهیه می‌شود و شباهت زیادی به فالوده دارد. این دسر در صورتی تهیه می‌شود که در شب یلدا برف باریده باشد. برای تهیه ورف دوشاب، ابتدا برف تمیز و شکرک‌زده را در یک ظرف بزرگ جمع می‌کنند. سپس، دوشاب را به آرامی به برف اضافه می‌کنند و با قاشق مخلوط می‌کنند.
خورشت انار بیج
خورشت اناربیج یا خورشت انار آویج گیلانی یکی از پنج غذای ایرانی ثبت شده جهانی است که با مرغ یا گوشت تهیه می‌شود. این خورشت لذیذ و خوشمزه با نام‌های دیگری مانند انار پیچ، قورآویچ، سنگه خورشت و … نیز شناخته می‌شود. خورشت اناربیج هم با رب انار و هم با آب انار درست می‌شود و به عنوان یک از غذای مجلسی شناخته می‌شود. این خورشت در گیلان به مناسبت‌های مختلف به خصوص برای شام شب یلدا پخته می‌شود.
سیر قلیه
سیر قلیه یا سیر چغرتمه یکی از غذاهای سنتی و خوشمزه گیلان است که با برگ سیر تازه و مرغ تهیه می‌شود. پاییز و زمستان فصل سیر تازه است و برگ سیر تازه در این فصل عطر و طعمی بی‌نظیر دارد. به همین دلیل، سیر قلیه یکی از غذاهای پرطرفدار گیلانی‌ها در فصل پاییز و زمستان و در شب یلدا است.
ترش تره
خورشت ترش تره یکی از خوشمزه‌ترین و ساده‌ترین غذاهای گیلانی است که در شب یلدا جایگاه ویژه‌ای دارد. این خورشت لذیذ و سالم معمولا با حبوباتی مانند عدس یا با برنج و حتی آرد برنج درست می‌شود و در کنار ماهی دودی سرو می‌شود. ترش تره در مناسبت‌های مختلف مانند شب عید، شب چهارشنبه سوری و ماه رمضان نیز تهیه می‌شود، اما گیلانی‌ها این خورشت خوشمزه را در شب یلدا با عشق و علاقه بیشتری می‌پزند و در کنار خانواده و دوستان خود میل می‌کنند. در میان انواع خورشت ترش تره شمالی، خورشت ترش تره شرق گیلان، ترش تره تالش و ترش تره انزلی بسیار مشهور هستند.
سیرابیج
سیرابیج یا سیراویج گیلانی یک غذای ساده و در عین حال مقوی و کامل است که معمولا برای شام شب یلدا سرو می‌شود. این غذا یک غذای گیاهی و سالم است که تنها از ترکیب برگ سیر تازه و تخم مرغ درست می‌شود و برای گیاهخواران نیز گزینه‌ای مناسب محسوب می‌شود. این غذا علاوه بر طعم لذیذ به دلیل وجود سیر و تخم مرغ در کنار هم منبع خوبی از مواد معدنی نیز است.
ماهی پلو
مردم شهر رودبار در شب یلدا ماهی پلو می‌پزند. برای تهیه این غذا، سبزی، برنج و روغن را پخته و ماهی سرخ شده را به صورت تکه‌ای لای سبزی پلو می‌گذارند. یکی از رسوم جالب مردم رودبار این است که پیش از سرخ کردن ماهی، پولک‌های آن را می‌تراشند و می‌شویند و پس از صرف غذا، سینی حاوی پولک‌های ماهی را سر سفره می‌آورند و از کوچک‌ترین فرد خانواده می‌خواهند که یک مشت از پولک‌های داخل سینی را بردارد. سپس، پولک‌های داخل مشت کودک شمرده می‌شوند. اعتقاد مردم رودبار بر این است که اگر عدد نهایی زوج باشد زمستان پیش رو پرباران خواهد بود.
آش انار شمالی
آش انار شمالی یکی از انواع آش انار ایرانی است که در شهرهای مختلف گیلان و مازندران به عنوان آش شب یلدا پخته و سرو می‌شود. این آش، یکی از غذاهای سنتی و محبوب شب یلدا در خطه شمال ایران است. در تهیه آش انار شمالی از دانه انار یا رب انار استفاده می‌شود. این آش را می‌توان با گوشت و یا بدون گوشت تهیه کرد. آش انار با گوشت مقوی‌تر و پرکالری‌تر است و برای افرادی که به دنبال یک غذای کامل برای شب یلدا هستند، گزینه مناسبی است.
شب یلدا، سنت کهن و دیرینه ایرانیان هر ساله با زیبایی و شکوه خاصی مهمان خانه‌هایمان می‌شود. چه خوب است که با خوراکی‌های سنتی شهرهای خود، این رسم دیرینه را با فرهنگ‌های محلی تلفیق کنیم و شبی ماندگار را برای خود و عزیزانمان رقم بزنیم. در پایان، امیدواریم که از مطالعه خوراکی‌های سنتی گیلان ویژه شب یلدا لذت برده باشید. همچنین اگر علاقه‌مند به آشنایی با خوراکی‌های سنتی شهرهای مختلف برای شب یلدا هستید، پیشنهاد می‌کنیم به بخش "خوراکی‌های مرسوم شب یلدا در شهرهای مختلف ایران" مراجعه کنید.
مراجع:
